مقدمه:

علم نبض شناسی ، یکی از مهمترین و اساسی ترین مباحث پزشکی قدیم را تشکیل می داده است ولی امروزه کمتر مورد توجه قرار گرفته است زیرا پزشکان قدیم که تشخیص بیماریها را منحصراً بوسیله معاینه مستقیم بیمار و امتحانات بالینی می دادند ، بوسیله گرفتن نبض بسیاری از بیماریها را تشخیص می دادند. پزشکان قدیم ایران و یونان و چین و هند اختلالات بدنی و انواع گوناگون بیماریها را بوسیله نبض تشخیص می دادند به این جهت نظر به اهمیت مساًله نبض در نزد قدما ضرورتاً برای روشن شدن ذهن پزشکان و محققان کنونی توضیحاتی در این باره خواهیم داد. دانشمندان اروپایی در چند قرن اخیر به موازات پیشرفتها و اکتشافاتی که در رشته های مختلف دانش پزشکی نموده اند مطالعات و تحقیقات زیادی نیز درباره نبض داشته اند. عده ای از حکما نبض را ناشی از انبساط مجرای خون می دانستند، و گروهی دیگر تصور می کردند که بر آمدن و یا به جلو افتادن شریان است که نبض را بوجود می آورد، ولی عده ای این عقیده را داشتند که این پدیده معلول دراز شدن و کشیده شدن مجرای خون است، و بالاخره نظر گروهی این بوده است که علت را در برخورد و تصادم خون با جدار شریان می دانستند.

نبض چیست ؟

نبض حرکت شریانها را گویند، هر انقباض بطن چپ مقداری خون وارد آئورت مینماید که موجب انبساط آن میگردد. این انبساط مانند موجی در طول تمام شرائین انتشار می یابد زیرا بافت شرائین(و کلا همه عروق )ارتجاعی و کش می آید. برای اینکه عبور موج را حس کنیم بهتر است انگشت را روی شریانی بگذاریم که روی یک سطح استخوانی قرار گرفته باشد تا آنکه بالا و پائین آمدن جدار شریان به خوبی محسوس گردد این حرکت جدار شریان را نبض می نامند. در افراد بالغ ، سرعت طبیعی نبض عبارت از هفتادو دو ضربان در هر دقیقه است ، اما عواملی از قبیل سن و جنس و قامت و غیره  در تعداد ضربانات نبض موثر می باشند.