افتیمون

افتیمون

• نام فارسی: افتیمون
• نام انگلیسی: Lesser Dodder
• نام علمی: Cuscuta Epithymum
• تیرهی سِسیان (Cuscutaceae)
• گروه مصرفی: ملین‌ها
• اسامی دیگر: افتیمون، سس آویشنی، Scaldweed Beggarweed
• ماهیت: ساقه‌ها و گل‌های گیاه افتیمون، به رنگ قرمز یا صورتی دیده می‌شود.
• تشابه و تقلب: گیاه افتیمون به کشوت شباهت بسیار دارد؛ ولی کشوث، زردِ مایل به سبز است.
• طبیعت: در درجه سوم گرم و در آخر درجه اول خشک.
• نفع خاص: بیماری‌های سوداوی

Cuscuta Epithymum Murr
C.minor C.Bauhin, C.acutiflora Rota

• فرانسه: de Ve nus, Cheveux du diable, Teigne, Cuscute du Thym
• انگلیسی: Lesser dodder, Clover Dodder, Devil’s guts, Small-Dodder
• آلمانی: Filzkraut, Quendel Seide ایتالیائی: Cuscuta piccolo, Epitimo
• عربی: افتیمون، شکوثا (Shakutha)، شکوث، حماض‌الارنب

افتیمون:

• افتیمون: لغت یونانی است به معنی دواء‌الجنون و به عربی شجر‌الضیع و به سریانی سورمور و به رومی شیون و به هندی اکاس بیل و امل‌بیل نامند. (مخزن صفحه 144، قرآبادین کبیر صفحه 76). آن زهری و قصبانی خرد است و بهترین آن اقریطی بود یا مقدس که تخم وی سرخ بود و تازه بود. (اختیارات صفحه 39). به لغت رومی پتیمون گویند و فزاری گوید افتیمون «کمون رومی است» (صیدنه صفحه 76).
• افتیمون: بهترینش مایل به سرخی است جهت صرع و تشنج و مالیخولیا سودمند آید. باید که در مطبوخ بسیار نجوشانند که قوت آن مبدل شود. و فی آورد. شربتی از او در مطبوخ پنج درم تا هفت درم و تا نه درم و نیز بود و گویند بدل او در مسهل سودا به وزن آن تربد و دو دانگ است. مصلحش کتیرا و گویند شراب صندل و یا رب سیب است.

مشخصات ظاهری:

• گیاهی است علفی، یکساله و پیچنده که به حالت طفیلی بر روی عده‌ای از گیاهان علفی گونه اصلی آن از فرم‌های متعددی که دارد، بدین طریق صورت می‌گیرد که گیاه اصلی دارای ساقه و انشعابات درهمی به رنگ مایل به قرمز و گلهائی به رنگ سفید – صورتی است. همه آن‌ها ساقه‌های ظریف، باریک، قابل انعطاف، صاف و منشعب دارند. گل‌های آن در فرم‌های مختلف گیاه بتفاوت به رنگ‌های سفید و یا مایل به زرد و صورتی است. زمان گل دادن آن، در اواخر بهار تا پاییز است. گلهای آن مرکب از قطعات 5تائی و مجتمع به وضع فشرده با ظاهر کروی، در طول ساقه و در کناره فلسهاست.

این گیاه به حالت طفیلی بر روی گیاهان مختلف مانند کتان، Thymus Sepylum، یونجه، شبدر و Calluna Vularis (از تیره Ericaceae) بسر می‌برد.

• اطلاعات عمومی
• گیاهی 5/1 متری که زندگی انگلی داشته و دارای ساقه‌های زرد و قرمز، نخی شکل، بالارونده، منشعب و حاوی اندام‌های مکنده است، گل‌های قرمز آن گوشتی و در دستجات کوچکی قرار گرفته‌اند.
• بخش دارویی
• اندام‌های هوایی (تازه و خشک)
• ویژگی
• این گیاه بدون برگ است.
• نحوه جمع‌آوری و نگهداری
• اندام‌های هوایی گیاه را در اواسط پائیز و بهار جمع‌آوری و در
• دمای اتاق خشک کرده پودر آن را در ظروف دهانه بسته و تیره به دور
• از نور خورشید و دسترس حشرات نگهداری می‌کنند.

 

اطلاعات درمانی
این گیاه حاوی سابونین‌ها و تانن‌ها است که اثرات ملینی گیاه را به این ترکیبات نسبت می‌دهند.
نحوه مصرف
خوراکی

تعداد دفعات، مقدار و زمان مصرف
– گیاه تازه را با سالاد ترکیب و قبل از وعده غذایی مصرف می‌کنند.
– 5/1 گرم یا نصف قاشق چایخوری از پودر گیاه را به 200 میلی‌لیتر آب جوش اضافه کرده پس از 1 دقیقه محلول حاصل را صاف و یک فنجان از آن را در بین وعده‌های غذا روزانه مصرف می‌کنند.
مصارف سنتی
– یبوست
– سخت ادراری
– اختلالات طحال
– اختلالات کبدی

موارد تحقیق یا تأیید شده
طب ایرانی اسلامی
این گیاه گرم و خشک در درجه دوم است و اثرات زیر را دارد:
– مسهل سودا و بلغم
– ضدتشنج
– ضد مالیخولیا
– در سردرد مفید است.

منع مصرف
– بارداری
موارد احتیاط
– شیردهی
عوارض جانبی
مصرف به مقدار توصیه شده با عارضه‌ای همراه نخواهد بود.
مصرف بیش از اندازه
– تهوع
– استفراغ

• محل رویش:
• اروپا، آسیا و آفریقا
• این گیاه پراکندگی زیاد در اروپا، نواحی غربی و جنوب غربی آسیا، آلتائی و شمال افریقا دارد. در مناطق کوهستانی نیز بر روی گیاهان دامنه‌های مرتفع‌تر از 2000 متر دیده شده است
• محل رویش در ایران
• در اکثر مناطق استان‌های شمالی رشد می‌کند، همچنین در استان‌های لرستان، اصفهان، هرمزگان، فارس و تهران نیز دیده شده است.
• اطراف تهران کرج، همدان، جنوب غربی ایران: شوش، انار در 1800 متری، شهر نمک، کوه بیات، دیلمان، نوحی البرز: کندوان، جنگل پل زنگوله در ارتفاعات 2400 متری (طفیلی بر روی Crucianellaها)، اصفهان: شاه کوه در 2600 متری (طفیلی بر روی Lactuca orientilis Boiss)، فارس، کازرون (طفیلی بر روی انواع Viciaها)، لار بندرعباس (بر روی Trigonellaها)، جزیره هرمز، جزیره قشم، کرمان: کوه جوپار در 2900 متری (بر روی زمین Artemisiaها) و کوه لاله‌زار در 200-500 متری (بر روی Thymusها).

مصلحات و تدابیر:

• کتیرا، زعفران، صمغ عربی، روغن بادام شیرین، ادویه مرطب. افتیمون و تخم آن بسیار لطیف‌اند و کوبیدن یا جوشاندن زیاد آن‌ها، باعث کم شدن یا از بین رفتن خاصیت‌شان می‌شود.
• بدل:
• اسطوخودوس، بسفایج و آویشن، یک سوم وزنش، تربد سفید.

افعال و خواص:

• افتیمون، محلل، ملطف، مفتح سدد، مسهل سودا، مسهل بلغم، مسهل صفرا، منضج اورام، مسکن درد، مفرح قلب، مخرج کرم معده، مصفی خون، مقوی کبد و مقوی معده است؛ ولی بقیه خواص آن به گیاهی بستگی دارد که دور آن می‌پیچد. افعال و خواص تخم افتیمون، مانند گیاه آن است، ولی قوی‌تر.
• افتیمون برای افراد کهنسال، سردمزاجان و سوداوی مزاجان مفید است و بیماری‌های مغز و اعصاب، سردرد، صرع، تشنج امتلایی، مالیخولیا، مانیا، جنون، افسردگی، کابوس، وسواس سوداوی، فلج، خدر، استرخاء، لقوه، سرطان، درد مفاصل، بیماری‌های سوداوی، بیماری‌های پوستی، جوش و لک پوست، نفخ معده و ورم طحال را بهبود می‌بخشد. افتیمون پیچیده به دور آویشن، به درمان سرطان بسیار کمک می‌کند.
• اشتهاآور، ملین و ضداسکوربوت، صفرابر و بادشکن است و در استعمال خارج اثر التیام دهنده دارد.
• از این گیاه با توجه به صفات درمانی که دارد برای رفع یبوست‌های ناشی از ضعف عمل دستگاه هضم و یا کمی ترشح صفرا، همچنین دفع گازهای روده استفاده بعمل می‌آید. در استعمال خارج، محلول‌های آن که به صورت دم کردن اعضای گیاه در آب به دست می‌آید. برای شستشوی زخم و جراحات به کار می‌رود.

• اشتهاآور، ملین و ضداسکوربوت، صفرابر و بادشکن است و در استعمال خارج اثر التیام دهنده دارد.
• از این گیاه با توجه به صفات درمانی که دارد برای رفع یبوست‌های ناشی از ضعف عمل دستگاه هضم و یا کمی ترشح صفرا، همچنین دفع گازهای روده استفاده بعمل می‌آید. در استعمال خارج، محلول‌های آن که به صورت دم کردن اعضای گیاه در آب به دست می‌آید. برای شستشوی زخم و جراحات به کار می‌رود.
• نوشیدن جوشانده افتیمون، قاتل دیدان و مخرج کرم معده و روده است. خوردن افتیمون با اسطوخودوس، صرع سوداوی، صرع بلغمی، فلج، لقوه، تشنج امتلایی و خدر را برطرف می‌کند. خوردن چهار درهم افتیمون کوبیده شده با کمی عسل و اندکی نمک، مسهل قوی سودا و بلغم است. خوردن شش درهم افتیمون با ماءالجین، مالیخولیا و سردرد سداوی مشارکتی با قلب را بهبود می‌بخشد. خوردن شش درهم افتیمون با شش درهم افسنتین برای درما نمالیخولیا مقید است. چنانچه افتیمون کوبیده شده را با مویز منقی به صورت یکنواخت مخلوط کنید و از آن‌ها حب بسازید، قورت دادن پنج تا ده درهم آن به درمان مالیخولیای مراقی کمک می‌کندقی کردن فضولات سوداوی با خوردن افتیمون، کمی شحم حنظل و کمی سقمونیا، برای مالیخولیای سوداوی بسیار مفید است؛ به شرطی که پیش از آن، فضولات را نضج داده و بیمار را فصد کرده باشید. اگر افتیمون را کمی در آب حرارت دهید تا چند جوش بخورد، سپس از حرارت دور کنید و پس از افزودن مقداری گلقند، همه را بمالید تا عصاره‌اش وارد آب شود، نوشیدن آب صاف کرده آن، اخلاط فاسد سوداوی سر را تنقیه و کابوس ناشی از بخارهای سوداوی معده را برطرف می‌کند. چنانچه هفت درهم افتیمون کوبیده شده را با هفت درهم سکنجبین ساده به صورت یکنواخت مخلوط کنید، خوردن آن مسهل بسیار قوی سودا و منقی طحال است و مداومت به مصرف آن یک مرتبه در هر هفته، به درمان مالیخولیای طحالی، مانیا، جنون و همه بیماری‌های سوداوی سرد کمک می‌کند.
• اگر شش درهم افتیمون را با ده درهم مویز منقی مخلوط کنید و در آب بریزید و مدتی کم حرارت دهید تا چند جوش بخورد، نوشیدن آب صاف کرده آن به همراه دمنوش بنفشه و با درنجبویه یا گل گاو‌زبان،
• مخرج کرم معده و روده است و وسواس سوداوی را بهبود می‌بخشد.
• چنانچه شش درهم افتیمون را در مقداری شیر تازه دوشیده شده گوسفند بخیسانید، نوشیدن آن به درمان سردرد سوداوی کمک می‌کند؛ به شرط آن‌که پیش از آن، فضولات سوداوی را نضج داده باشید.
• اگر ده درهم افتیمون را در نیم وطل شیر تازه دوشیده شده بخیسانید، روزانه نوشیدن آن با پانزده مثقال سکنجبین به مدت یک هفته، برای بهبود سردرد سوداوی، مالیخولیا، تشنج امتلایی، توحش و خفقان مجرب است. خوردن هشت درهم افتیمون با شیر تازه دوشیده شده و شکر، مالیخولیا، مانیا، جنون، کابوس و بیشتر بیماری‌های سوداوی را برطرف می‌کند.

اگر ده درهم افتیمون را در یک من شیر تازه دوشیده شده بخیسانید و پس از صاف کردن، پانزده درهم سکنجبین ساده به آن بیفزایید تا بریده شود و سپس آن را بچلانید، نوشیدن آب به دست آمده به مدت هشت روز متوالی، برای درمان تشنج و خدر مفید است. چنانچه بیست درهم تخم کوبیده
شده کافشه را در کیسه بریزید و در دو
رطل شیر نیمه‌گرم وارد کنید، سپس آن قدر بمالید
 تا همه شیره‌اش داخل شیر شود؛ تا بسته شدن شیر
 صبر کنید؛ سپس آن را بچلانید تا همه آب آن جدا شود،
 نوشیدن این آب با شش درهم افتیمون، مالیخولیا،
مانیا، جنون و وسواس سوداوی را بهبود می‌بخشد.
ضماد افتیمون پخته شده در روغن، روی نواسیر مفید است.

مقدار مصرف: به تنهایی، چهار مثقال. به صورت دوای جوشاندنی به همراه ادویه دیگر، تا ده درهم، تخم افتیمون، به تنهایی تا دو درهم؛ ولی به صورت ترکیب با ادویه دیگر، چهار درهم.
مضرات: ریه، افتیمون باعث تشنگی، اضطراب و غشی می‌شود و برای گرم مزاجان و جوانان مضر است.

صور داروئی:

• عصاره به مقدار 20/0 تا 40/0 گرم به صورت حب و طبق فرمول زیر:
• عصاره گیاه 10/0 گرم
• گرد بلادون 02/0 گرم
• گرد شیرین بیان به مقدار کافی برای یک حب
• مقدار مصرف آن 2 تا 4 حب در روز قبل از غذاست

نام دارو: سودابر (افتیمون)

• ترکیب:
• افتیمون سه واحد + هلیله + بلیله + آمله + سیاهدانه، هر کدام یک واحد + هم‌وزن کل عسل.
• کاربرد:
• 1- درمان غلبه‌ی سودا و بیماری‌های مرتبط با سودا، مانند افسردگی، ترس، فکر.

و خیال و بیماری‌های روانی؛
2- و همچنین درمان یبوست مزاج، تیرگی رنگ و تیرگی ادرار و کک و مک.
3- خوردن ناخن؛

4- یخ کردن زانو تا کف پا.
5- لکه‌های قهوه‌ای پررنگ.
6- بی‌خوابی ناشی از سودا.
7- وسواس
8- زودرنجی، روحیه بسیار عاطفی.

دستور مصرف:

صبح ناشتا به اندازه‌ی یک فندق تا بهبودی کامل میل شود. افراد و تا هفت سال نصف و زیر دو سال یک چهارم بزرگسالان میل کند.
نکته: اگر بیش از یک قوطی تجویز شود از هفته دوم به اندازه دو فندق صبح ناشتا میل شود.

• خواص الأشياء / متن / 64 / معجون ثيادريطوس: ….. ص : 64

نافع بود از جهت تباهى مزاج سرد و درد جگر و معده و سپرز و درد گرده و رحم و حيض كه بسته باشد و قولنج بگشايد و مسهلى است بى‏مشقّت و مرض‏هاى كهنه را كه از بلغم غليظ بود زايل كند و بدن را از اخلاط فاسد پاك كند و قوّت دهد و فربه گرداند و بادهاى موذى بشكند و سدّه جگر و سپرز را بگشايد و درد سينه و ضيق نفس را زايل كند و كسى كه رنگ او زرد باشد مفقود كند و استسقا و درد سر و جذام و برص را نافع بود و اخلاطى كه در گرده و مثانه باشد بگدازد و لقوه و رعشه و فالج و خناق و صرع زايل كند، و جالينوس گفت كه اين تركيب پيش از من ساخته‏اند به اسم ملكى كه در زمان [پيش‏] بوده است از ملكان يونان و اسم آن ملك ثيادريطوس بوده است؛ صنعت آن: صبر سقوطرى بيست و پنج درم، غاريقون بيست درم، زعفران و وج و دارچينى و مصطكى و روغن بلسان و فرفيون و فلفل ابيض و اسود و دارفلفل و جنطيانا و مرّ و فقّاح اذخر و فو و حماما از هريك دو درم، قسط و كمادريوس و افتيمون‏ و اسارون و سليخه و سقمونيا از هريك دو درم، سنبل الطّيب سه درم و نيم، كوفته و بيخته، با سه چندان عسل كف گرفته بسرشند، شربتى چهار مثقال. قوّت اين تا چهار سال باقى باشد.

• خواص الأشياء / متن / 69 / مفرح معتدل: ….. ص : 69

خفقان و وسواس و ضعف دل زايل كند و نشاط آورد؛ صنعت آن: مرواريد ناسفته و بسّد از هريك پنج درم، كهربا دو درم و نيم، صندلين و آمله و طباشير سفيد از هريك چهار درم، گاوزبان پنج درم، تخم كاسنى دو درم و نيم، زرنباد دو درم، درونج عقربى يك درم، افتيمون‏ و ورق گل سرخ از هريك سه درم، سادج دو درم و نيم، بالنگو و فرنجمشك از هريك دو درم و نيم، زعفران و عنبر اشهب از هريك، يك درم، كافور نيم درم، عود خام پنج درم، گشنيز خشك دو درم و نيم، خشخاش و گل ارمنى و بنفشه از هريك دو درم، زر محلول و نقره محلول از هريك درمى، لعل نيم مثقال مجموع كوفته و بيخته، مشك خالص نيم درم، جواهر تمام تراكيب بايد كه صلايه كنند و الّا هيچ خواص ندهد و به صد و هشتاد مثقال شراب سيب و حماض بسرشند.

• خواص الأشياء / متن / 91 / ايارج لوغاذيا: ….. ص : 91

داروى نافع است. بادهاى بد از تن بيرون آورد و اسهال بى‏رنج بود و [در] ديوانگى و استرخا و سكته به كار آيد؛ صنعت آن: تخم حنظل پانزده درم، بصل الفار هشت درم، غاريقون ده درم، سقمونيا پانزده درم، خربق ده درم، كمادريوس و اسقورديون از هريك پنج درم، افتيمون‏ ده درم، صبر پانزده درم، حاشا دو درم، سليخه و فراسيون از هريك هفت درم، فلفل سياه و دارفلفل و سنبل و زعفران و مرّ صافى و دارچينى و فطراساليون از هر يك چهار درم، جاوشير سكبينج و عصاره افسنتين و اسطوخودّوس از هريك پنج درم، بسفايج هفت درم، جند بيدستر و زراوند و زنجبيل و جنطياناى رومى از هريك سه درم، كوفته و بيخته، به انگبين بسرشند و بعد از شش ماه به كار برند. شربتى چهار درم با يك درم نمك در طبيخ افتيمون‏، و اين نسخه معتمد است.

• المنصوري في الطب (ترجمه) / 302 / جذام ….. ص : 301
• چروك شدن (تعجر) پوست آغاز گشته و موهاى ابرو كاهش و نازك شده است. درمان را با خونگيرى از رگ اكحل، بازوى دست راست آغاز كنيد. سپس به استراحت چندين روزه و خوراندن گوشت بره و بزغاله و نوشيدن شراب آبكى و با آميختگى بسيار و آب‏تنى كردن هرروزه و سپس خونگيرى از دست چپ و استراحت چندين روزه و برنامه‏ى خوراكى بر پايه‏ى آنچه در گذشته گفتيم، روى آورد. همچنين افتيمون‏ پخته را چندين بار بدو بخورانيد و ميان آن دوره استراحت بگذاريد و خوراكى‏هاى ترى‏زا به او بخورانيد و وى را هر روز بپاييد و از خستگى و بى‏خوابى دور بمانيد. همه‏ى خوراكى‏هاى كه در برنامه‏ى دارندگان بيمارى ماليخولياست به او بدهيد، او را وادار به نوشيدن آب پنير با شكر كنيد و نيز او را به سوى راهى رهنمون كنيد كه در آن افزايش نمورى باشد و بايد با آرد نخود و باقلى و بورق و اشنان در گرمابه تن او را مالش دهيد و در آب ولرم فراوان فروبريد و با روغن كدو و روغن بنفشه تن او را روغن‏مالى نماييد و آن‏گاه بيمار را از گرمابه بيرون آوريد.
• المنصوري في الطب (ترجمه) / 303 / گزارش درمان با گوشت مار: ….. ص : 302
• من نوجوانى كه گوشت چهره‏اش در حال نرم و نازك شدن و نابودى بود و مويش ريزان. با رگ زدن و روان كردن شكم با پخته‏ى افتيمون‏ و دانه‏هاى بيرون‏كننده‏ى تلخآب و پيوسته آب‏تنى كردن و نشاندن در آبزن و خوردن خوراكى‏هاى ترى‏زا و در ميانه چند روزى استراحت دادن، به همراه يك برنامه خوراكى خوب درمان كردم. پس از آن دوباره به روان‏كننده‏ها روى آوردم اين كار را در پنج ماه و چند روز بيش از چهل بار انجام دادم. ريزش موى او درمان شد. رنگ پوست و چهره او رو به خوب شدن نهاد و چشم زلال گشت و به بهبودى كامل نزديك شد سپس پاييدن ما به او در پى ناپديد شدن او بريده شد. وى را پس از شش ماه ديدم بهبودى كامل يافته بود البته وى در هنگام نبودن، روش درمانى ما را پيگيرى مى‏كرد. جز اينكه داروى روان‏كننده‏اى جز آب پنير بكار نمى‏برد.

• المنصوري في الطب (ترجمه) / 439 / قرصى كه تلخآب را مى‏راند: ….. ص : 439
• براى كسانى كه ناتوان از خوردن پختنى‏ها هستند: افتيمون‏ أقريطى بيست درم، بسپايه ده درم، اسطوخودس هفت درم، اياره‏ى فيقرا پانزده درم، اندازه‏ى خوراكى آن سه درم است. خوردن اين خمير شده‏ى شادى‏آور در روزهاى تندرستى سودمند است.
• اسطوخودوس (انصاری شیرازی، همانجا) یا یک وزن و نیم حاشا (آویشن) یا مثل آن (ابن‌سینا، همانجا؛ عقیلی علو شیرازی، مخزن‌الادویه، همانجا؛ هروی، همانجا) یا دو دانگ تُربُد/ تِربِد (دوایی مسهل) است (حکیم مومن، همانجا) چون افتیمون لسطیف و دارای ترکیب ضعیف است، آن را نباید بسیار نرم کوبید و زیاد جوشاند چون اثر آن را از بین می‌برد (ابن‌بیطار، ج 1، صفحه‌های 40-41؛ ناظم جهان، ج 1، صفحه 171).

• داروشناسی جدید: امروزه از این گیاه به عنوان مُلین، صفراآور، ضدنفخ و پاک‌کننده زخم استفاده می‌شود. همچنین در یبوست ناشی از ضعف روده توأم با مشکلات صفراوی نیز کاربرد دارد (والنت، همانجا). مصرف فراورده‌های حاوی گیاه مذکور برای افراد مبتلا به بواسیر ممنوع است؛ زیرا به دلیل داشتن ترکیبات آنتراسنوزیدی سبب هدایت خون به نواحی احشایی می‌شود (چیج، همانجا؛ برای آگاهی از ترکیبات شیمیایی این گیاه، دیموک، واردن، هوپر، ج2، صفحه 548؛ والنت، ج 2، صفحه 173؛ سلطانی، جلد 2، صفحه 417).
• مُسَخِّن و مُجَفِف (گرم و خشک) در درجه سوم (ناظم جهان نقل از جالینوس، همانجا؛ عقیلی علوی شیرازی، قرابادین کبیر، صفحه 631). مضر برای گرم مزاجان، مورث (برانگیزاننده) غشی و مصلح آن بنفشه است (حکیم مومن، همانجا). برای ریه مضر و مصلح آن کتیرا (انطاکی، همانجا) و صمغ عربی است (عقیلی علوی شیرازی، مخزن‌الادویه، صفحه 144).

• مقدار شربت مفرد آن از دو درم سنگ تا سه و مطبوخ از پنج تا ده درم سنگ بوده است. بدل آن در اسهال سوداوی به میزان مساوی انزروت (هروی، صفحه 18) و بعضی گویند اسطوخودوس (انصاری شیرازی، همانجا) یا یک وزن و نیم آن حاشا (آویشن) یا مثل آن (ابن‌سینا، همانجا؛ عقیلی علوی شیرازی، مخزن‌الادویه، همانجا؛ هروی، همانجا) یا دو دانگ از تُربُد/ تِرِبد (دوایی مسهل) است (حکیم مومن، همانجا) چون افتیمون لطیف و دارای ترکیب ضعیف است، آن را نباید بسیار نرم کوبید و زیاد جوشاند چون اثر آن را از بین می‌برد (ابن‌بیطار، جلد 1، صفحه‌های 40-41، ناظم جهان، جلد 1، صفحه 171).

• داروشناسی جدید: امروزه از این گیاه به عنوان مُلین،
• آن جهت رفع طاعون، رُبع، استسقا، سموم قتاله و دفع اخلاط سمی و مالیخولیا و مانیا و امراض دماغی؛ روغن آن برای جمیع امراضی داخلی و خارجی و انواع سرطان و جراحت‌ها؛ اطریفل افتیمون (دوای مرکب از سه جزء یا بیشتر) برای تنقیه دماغ، مالیخولیا و جنون و امراض بارده دماغ و جلوگیری از سفید شدن زودرس مو به کار رفته است (صالح هروی، صفحات 16، 105، 289). برخی منابع ذکر کرده‌اند که هیچ دارویی بهتر و نافع‌تر از آن برای مالیخولیا و امراض سودآوی نیست (عقیلی علوی شیرازی، مخزن‌الادویه، همانجا).

• سایر کاربردهای سنتی آن عبارتند از: بادشکن، موافق مزاج پیران (جرجانی، همانجا؛ عقیلی علوی شیرازی، مخزن‌الدویه، همانجا)، تب‌بر (کندی، شرح‌لوی، صفحه 233-234)، محلل و ملطف، منقه معده (حکیم مومن، همانجا) و مفتح سدد. مفید برای کابوس و وسواس سوداوی و فالج (فلج نیمه بدن) و لقوه (کجی دهان) و خدر (کرخی، بی‌حسی؛ عقیلی علوی شیرازی، مخزن‌الادویه؛ همانجا) تُرنُجیدگی (در هم کشیده و فشرده
• از حب افتیمون برای درمان مالیخولیای ناشی از سودای محترق و سودای طبیعی استفاده می‌شد. سَفوف (شکل پودر شده گیاه) برای درمان وسواس، وحشت، خبث (ناپاکی) نفس و جنون، مقوی سر، قلب و معده؛ سکنجبین افتیمون برای کَلَف (کک و مک)؛ طبوخ آن در صرع و نسیان سوداوی؛ معجون مالیخولیا و جنون و بیهوشی و نسیان آن برای رب آن مسهل مره سودا (صالح هروی، صفحه 101)؛ مُغلی (جوشانده) برای مالیخولیای مراقبه (نوعی مالیخولیا که گردن صاحب مرض به علت تصاعد ابخره (بخارها) ستبر می‌شود) مفید بوده است. (عقیلی علوی شیرازی، قرابادین کبیر، صفحه 632-641)؛ مسهل آن جهت رفع طاعون، ربع، استسفا، سموم قناله و فع اخلاط سمی و مالیخولیا و مانیا و امراض دماغی؛ روغن آن برای جمیع امراض داخلی و خارجی و انواع سرطان و جراحت‌ها، اطریفل افتیمون (دوای مرکب از سه جزء یا بیشتر) برای تنقیه دماغ، مالیخولیا و جنون و امراض بازده دماغ و جلوگیری از سفید شدن زودرس مو به کار رفته است (صالح هروی، صفحات 16، 105، 289). برخی منابع ذکر کرده‌اند که هیچ دارویی بهتر و نافع‌تر از آن برای مالیخولیا و امراض سوداوی نیست (عقیلی علوی شیرازی، مخزن‌الدویه، همانجا)
• سایر کاربردهای سنتی آن عبارتند از: بادشکن، موافق مزاج پیران (جرجانی، همانجا، عقیلی علوی شیرازی، مخزن‌الادویه.

• مقاله:

  • مقدمه: با گسترش زندگی صنعتی و پیچیده‌تر شدن پدیده‌های روانی و اجتماعی، اضطراب جزئی از مولفه‌های زندگی انسان شده است. این پژوهش با هدف بررسی تأثیر شیر افتیمون بر مولفه‌های اضطراب انجام شد.
  • مواد و روش‌ها: چهل نفر از افراد مراجعه‌کننده به مراکز طب سنتی، به مدت یک ماه تحت مداخله شیر افتیمون قرار گرفتند. از همه آنان رضایت‌نامه کتبی اخذ شد. نمونه‌ها پرسش‌نامه اضطراب چند سیستمی را به عنوان پیش‌آزمون تکمیل کردند. داده‌ها با نفرم‌افزار SPSS و آزمون تی همیشه تجزیه‌وتحلیل شد.

  یافته‌ها: میانگین اضطراب احساسی، اضطراب شناختی، اضطراب رفتاری و اضطراب فیزیکی قبل از مداخله به ترتیب
  و بعد از مداخله به ترتیب

نتایج نشان‌دهنده کاهش معنی‌دار نمرات پس‌آزمون نسبت به پیش‌آزمون در مولفه‌های احساسی، شناختی، رفتاری و فیزیکی اضطراب بود

نتیجه‌گیری: می‌توان از شیر افتیمون به عنوان مکمل درمان در مراکز درمانی در ارتباط با بیماری‌های خاصی که اضطراب جزئی از ویژگی‌های آن‌هاست با در نظر گرفتن وضعیت طبخ و مزاج مبتلایان استفاده کرد. مطالعات بیشتر دراین زمینه ضروری است.

• • مقاله

    • مقدمه: صرع شایع‌ترین اختلال عصبی پس از سکته مغزی می‌باشد و نیاز به مداوا دارد. علی‌رغم وجود داروهای ضدتشنج متنوع فعلی، تحقیقات برای کشف داروهای جدید با اثربخشی بهتر و عوارض نامطلوب کم‌تر، ادامه دارد. گیاهان دارویی با داشتن مواد متنوع طبیعی و خواص متفاوت، زمینه مناسبی برای این گونه تحقیقات می‌باشند. در این تحقیق اثر ضدتشنجی دو گیاه اسطوخودوس با نام علمی Lavandula vera DC (Lamiaceae) و افتیمون یا سس صغیر با نام علمی Cuscuta epithymuan Mut (Convolvulaoeae) مورد بررسی قرار گرفته است
    • روش: پس از جمع‌آوری و نام‌گذاری علمی دو گیاه فوق، عصاره پر کوله آن‌ها با متانل 80% تهیه و دوزهای متفاوتی از آن‌ها به موش سوری به صورت داخلی صفاقی تزریق شد. برای ایجاد تشنج از پنتیلن تترازولPTZ با دوز mg/kg90 استفاده گردید و تغییرات زمان شروع تشنج، دوام تشنج، درصد مرگ‌و‌میر و درصد حفاظت از حمله برای گروه‌های مختلف اندازه‌گیری و با گروه کنترل منفی نرمال‌سالین و مثبت فنوباربیتال مقایسه شد.
    • نتیجه‌گیری: با توجه به نتایج مشاهده شده، به نظر می‌رسد که epithyman و L vera دارای مواد موثره ضدتشنجی می‌باشند و برای اظهارنظردر مورد مصرف آن‌ها به عنوان داروی ضد تشنج تحقیقات بیشتری لازم است.

    • منابع:

      • خواص الأشياء
      • المنصوري في الطب
      • علم الادویه
      • فرهنگ جامع شناسایی و کاربرد گیاهان دارویی (دکتر مهرداد مظفر)
      • معارف گیاهی استاد میرحیدر
      • مقالات علمی:
      • بررسی تأثیر شیر افتیمون بر مؤلفه های احساسی، شناختی، رفتاری و فیزیکی اضطراب،علی اکبر ملکی راد
      • بررسی اثر عصاره آبی –متانلی اسطو خودوس و افتیمون بر تشنج ناشی از پنتیلن تترازول در موش سوری ،دکنر میترا مهربانی

 

محقق: 

مهدی متقی

فرشته ساده حسین